Riyaziyyat elmində yenilik –Azərbaycanlı Elşən Nəsibov yeni dustur kəşf edib
Riyaziyyat-həndəsə elmində yeni kəşfə imza atılıb.
İxtisasca riyaziyyatçı olmayan, siyasətşünas Elşən Nəsibovun müəyyən etdiyinə və isbat etdiyinə görə katetləri bərabər ölçüdə olan düzbucaqlı üçbucağın (90 dərəcəli üçbucaq) katetlərinin (düzbucaqlı üçbucağın eni və hündürlük-uzunluq tərəflərinin) uzunluq cəminin 70 faizi onun hipotenusunun uzunluğuna bərabərdir. Başqa sözlə, katetlərin uzunluğu cəminin 70 faizindən hipotenusun (onları birləşdirən qarşı tərəfin) uzunluğu alınır. Bu məntiqlə hipotenusun uzunluğunun tapmaq üçün katetlərin uzunluqları toplanır və 0.7 rəqəminə vurulur.
Düstur: (a+b)x0.7 =c. a və b burada katetlərdir. c isə hipotenusdur. 0.7 rəqəmi isə 70 faizi bildirir. (0.7 x100). 1 vahidinin 70 faizi 0.7-dir.
Məsələn, eni 10 metr, hündürlüyü (uzunluğu) 10 metr olan düzbucaqlı üçbucağın hipotensunun uzunluğu- (10+10)x0.7=20×0.7=14 metrdir; eni 6m, uzunluğu 6m olan düzbucaqlı üçbucağın hipotenusunun (qarşı tərəflərinin) uzunluğu-(6+6)x0.7=8.4 metrdir.
Bu formula hipotenusun uzunluğunun ən asan və sadə yolla tapılması formulasıdır.
Bu formula bir çox formulaların müəyyən olunmasına kömək edir. Məsələn, bu formula sayəsində piramidanın qeyri-müəyyən hündürlüyünü asan tapmaq olur. Müəyyən edilən formula piramidanın apofemasına və oturacağına görə hündürlüyünü müəyyən edən formulanı tapa bilir.
Müəllif iddia edir ki, onun kəşfi dünya riyaziyyat elminə yeni bir töhfədir.
Elşən Nəsibovun müəyyən etdiyi digər bir formula isə oturacağı kvadrat olan piramidanın həcminin tapılmasından ibarətdir. İsbat olunur ki, 1 ədəd kvadratdan əmələ gələn bir kub həcmcə, tutumca iki piramidaya bölünür. Belə ki, piramidanın üçbucaqlarının yuxarı birləşən hissələri kvadratın kub hissəsinin mərkəzinə perpendikulyar oturur. Buna görə də piramidanın hündürlüyü oturacaq mərkəzindən yan tərəflərin (üçbucaqların) yuxarıda birləşməsi nöqtəsinə olan xətt hesab olunur. Bir kubda 6 dədə müstəvi olur. Bu müstəvilərdən ikisi piramidaların oturacaqlarıdır. Qalan dörd ədəd isə piramidaların yan üçbucaqlarını təşkil edir. Bu baxımdan da bir kubdan iki ədəd eyni ölçülü piramida alınır. Lakin bu piramidaların hündürlüyü 6 ədəd müstəvinin meydana gətirdiyi kubun hündürlüyündən kiçik olur. Piramidaların apofemaları (yan tərəflərinin hündürlüyü) kubun hündürlüyünə (piramıdaların alındığı müstəvilərin hündürlüyünə) bərabər olur. Ona görə də piramidanın həcmi onun oturacaq sahəsinin (kvadrat metrnin) yan müstəvisinin apofemasının hasilinin yarısına bərabər olur.
Düstür: AxBxH(yan səthin hündürlüyü): 2=həcm. Burada A və B oturacağın perimetrləridir. Bu baxımdan eni 2 m, uzunluğu 2 metr və yan səthinin hündürlüyü 2 metr olan piramidanın həcmi 2x2x2:2=8:2=4-dir.
Bu xəbər üçün şərh yazın