Ərdoğan böyük oynayır: niyə “gəlməsinlər” dedi? 

Türkiyə hər iki ölkənin PKK və terror təşkilatının Suriya qanadı olan PY/YPG-yə, eləcə də FETÖ-çülərə dəstəyini kəsməsini, “qucaq açdıqları” terrorçuları təhvil verməsini istəyir. Berlində Çavuşoğlunun fin və isveçli həmkarı ilə apardığı müzakirələr Ankaranın istədiyi kimi getmədi. Ərdoğanın Ankaraya gəlmək istəyən iki ölkə nümayəndə heyətinə “gəlməsinlər, razılaşmayacağıq” çağırışı da tələbin sərtləşdirilməsi və istədiyini almadan “hə” deməyəcəyinə hesablanıb.

Və bu mesaj İsveç və Finlandiyadan daha çox Vaşinqtona ünvanlanmış kimi görünür. Çünki illərdir neytral mövqedə dayanan bu iki ölkənin PKK/PYD terrorçularını himayə etməsi özlərinin yox, ABŞ-ın, ümumilikdə PKK kartından Türkiyəyə qarşı istifadə edənlərin istəyidir.

Ukrayna müharibəsinin yaratdığı vəziyyət Türkiyənin bu məsələdə əlini gücləndirib və “müsbət baxmırıq” açıqlamasına “qapını da tam bağlamamışıq” sözlərini əlavə edən Ankaranın tələbi birdən çox ola bilər:

Birincisi, iki ölkənin (xüsusilə İsveç) terrorçulara dəstəyini kəsməsi, onları himayə etməsi siyasətinə yenidən baxmasıdır;

İkincisi, ABŞ-ın da PKK-nın Suriya qanadı olan PYD\YPG siyasətinə yenidən baxmasıdır: Vaşinqton PYD-ni terrorçu yox, bölgədəki “müttəfiqi” hesab edir;

Üçüncüsü, Rusiyanın Ukrayna müharibəsinə görə Suriyada aktivliyini azaltması və İranın güclənməsinə şərait yaratması qarşısında Türkiyənin mövqelərinin real olaraq dəstəklənməsi, güc balansının Ankaranın xeyrinə dəyişməsi şəraitinin yaradılmasıdır: bu, məhz Vaşinqtonun PYD kartından istifadəni ən azı azaltmasından keçir;

Dördüncüsü, F-35 proqramı da daxil olmaqla qeyri-rəsmi silah embargosunu qaldırılması və s.

İsveç və Finlandiya nümayəndə heyətinin Türkiyəyə səfər planı, Vaşinqtonun “anlaşa biləcəyik” kimi açıqlamaları Ankaranın tələbləri qarşısında güzəştlərin olunacağını deməyə əsas verir.

Lakin PK/PYD kartından nə qədər imtina ediləcəyi hələ də sual altındadır: Vaşinqton Suriyada və Suriya üzərindən ümumilikdə Yaxın Şərqdə strateji planlarını böyük ölçüdə PYD üzərindən qurub; istisna deyil ki, Türkiyəni vədlərlə razı salmağa çalışacaqlar, hərçənd, Ankaranın real addımlar olmadan razılaşacağı bu dəfə daha çətin görünür, bu baxımdan, hər iki ölkənin üzvlük məsələsi 29-30 iyunda keçiləcək Madrid sammitində həll edilməyə bilər.

Ankara ilə aparılan müzakirələrə paralel şəkildə Ərdoğan hakimiyyətinə müxtəlif vasitələrlə təzyiqlərin ediləcəyi də gözləniləndir.

Türkiyənin veto hüququndan təkcə Qərb yox, Rusiya qarşısında da istifadə imkanı var: Suriya, eyni zamanda Cənubi Qafqazdakı proseslərdə bundan yararlana bilər və bunun Qərb üçün arzuolunmaz ssenari olması Ankaranın ABŞ-la danışıqlarında da əlini gücləndirəcək.

Ankara böyük oynayır və geosiyasi şərtlər fonunda milli maraqlarını təmin etmək istəyində haqlıdır da.

  Asif Nərimanlı